دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان چگونه به جمع برترین‌های کشور رسید؟

  دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در عرصه آموزش و پژوهش، طی سه دهه فعالیت خود توانسته است جایگاهی ممتاز در میان دانشگاه‌های کشور به‌دست آورد. این دانشگاه که به‌عنوان نخستین مرکز آموزش عالی کشور با تمرکز بر دوره‌های تحصیلات تکمیلی بنیان‌گذاری شده، اکنون با برخورداری از ظرفیت‌های علمی، پژوهشی و فناوری چشمگیر، به یکی از نمادهای توسعه علمی در کشور بدل شده است.

در گفت‌وگویی با دکتر «سعدالله نصیری قیداری» رئیس این دانشگاه، به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌ها و مزیت‌های رقابتی این مرکز علمی، عوامل مؤثر بر ارتقای جایگاه آن در رتبه‌بندی‌های ملی و بین‌المللی، دستاوردهای پژوهشی، ارتباط با صنعت و جامعه، و همچنین چالش‌ها و چشم‌اندازهای پیش‌روی این دانشگاه پرداخته‌ایم. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل این گفت‌وگوست.

سؤال: چه عواملی باعث متمایز شدن این دانشگاه از دیگر دانشگاه‌های کشور شده و چگونه توانسته است به‌عنوان یکی از برترین دانشگاه‌های علمی و پژوهشی کشور شناخته شود؟

این دانشگاه به‌عنوان یک نظام آموزشی نو، در سال ۱۳۷۰ به همت دکتر یوسف ثبوتی، صرفاً در مقاطع تحصیلات تکمیلی یعنی کارشناسی‌ارشد و دکتری در رشته های علوم پایه فعالیت خود را آغاز کرد. به عبارت دیگر، این دانشگاه پذیزش دانشجو در مقطع کارشناسی و کاردانی را در برنامه خود ندارد. این ویژگی خاص، به‌ویژه در آن زمان، اقدامی نوآورانه محسوب می‌شد و آن را از سایر دانشگاه‌های کشور متمایز می‌کرد.
در ادامه، مقاطعی مانند دکتری مستقیم و یا دکتری پیوسته را نیز به برنامه‌های آموزشی و پژوهشی خود افزوده است؛ به این معنا که برخی دانشجویان از مقطع کارشناسی و یا دیپلم مستقیماً وارد دوره دکتری می‌شوند. این نوآوری‌ها از جمله عواملی هستند که موجب تمایز و برجسته شدن این دانشگاه در سطح کشور شده‌اند.

این دانشگاه یکی از دانشگاه‌های ممتاز و ویژه کشور محسوب می‌شود. پس از تجربه مسئولیت در دانشگاه‌های شهید بهشتی ـ به‌عنوان دومین دانشگاه بزرگ کشور، بنده با افتخار مسئولیت این دانشگاه را پذیرفتم. سال گذشته این دانشگاه در نهمین رویداد انتخاب سرآمدان کشور، جایگاه نخست را کسب کرد و پس از آن، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تربیت مدرس در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در واقع این دانشگاه با ۱۰۷ عضو هیئت علمی، 5 سرامد، دانشگاه شریف با حدود ۴۸۰ عضو هیات علمی، 6 سرامد و دانشگاه تربیت مدرس با حدود ۶۷۰ عضو هیئت علمی، 4 استاد سرامد دارند. بر همین اساس، نسبت اعضای هیئت علمی سرامد به کل اعضا در این دانشگاه، به‌ مراتب بالاتر از دو دانشگاه‌ دیگر است.

سؤال: چگونه شاخص‌های علمی و پژوهشی این دانشگاه، از جمله نسبت دانشجو به استاد، تولید مقالات علمی و جایگاه در رتبه‌بندی‌های جهانی، بر کیفیت آموزش و تحقیقات دانشگاه تأثیر گذاشته و به توسعه علمی کشور کمک کرده است؟

این دانشگاه دارای ۶ دانشکده و دو پژوهشکده و ۳۲ گروه علمی است. همچنین، حدود ۸۰ هکتار زمین و بیش از ۶۵ هزار متر مربع فضای آموزشی، پژوهشی، خوابگاهی و ورزشی بهره‌برداری‌شده در اختیار دارد.
از شاخص‌های مهم دانشگاه می‌توان به نسبت دانشجو به استاد، تولید میانگین دو و نیم مقاله علمی پژوهشی به ازای هر عضو هیئت علمی، و ترکیب اعضای هیئت علمی اشاره کرد؛ به‌گونه‌ای که تمامی اعضا در مرتبه استادیار و بالاتر فعالیت دارند.
همچنین، فضای آموزشی به ازای هر دانشجو در این دانشگاه ۳۳ متر مربع است؛ این در حالی است که میانگین این شاخص در دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم، ۱۵.۵ متر مربع است.

دانشگاه ما به‌طور میانگین سالانه ۱۲ همایش علمی برگزار می‌کند و در این زمینه نیز جایگاه بالایی دارد. نسبت دانش‌آموختگان مقطع دکتری در این دانشگاه حدود ۱۲ درصد است، که به‌مراتب بالاتر از میانگین ۳.۵ درصدی وزارت علوم است.
از نظر امکانات رفاهی نیز این دانشگاه خدمات قابل توجهی ارائه می‌دهد؛ از جمله ارائه خوابگاه به کلیه متقاضیان، غذای باکیفیت، و همکاری فعال با خیرین در ساخت زیرساخت‌هایی نظیر کتابخانه، مسجد، سالن همایش و غیره.

در زمینه پژوهش، این دانشگاه در پایگاه معتبر بین‌المللی مانند نیچر ایندکس رتبه پنجم کشوری را دارد. ضمن ارایه جایزه ثبوتی – خواجه پور توسط این دانشگاه، برخی از برندگان جوایز علمی ملی مانند ریاضی کرمانی و شهید علی‌محمدی، ابوریحان، خوارزمی، … از این دانشگاه هستند. همچنین، آزمایشگاه مرکزی دانشگاه به سطح ممتاز ارتقاء یافته و تعداد قابل توجهی از اساتید ما در فهرست پژوهشگران پر استناد ودر لیست دانشمندان 2 درصد و یک درصد جهان قرار دارند.
در حوزه فضای سبز نیز دانشگاه بیش از ۵۰ هکتار فضای سبز در اختیار دارد که عمدتاً از درختان مثمر تشکیل شده‌اند. همچنین، در پارک علم و فناوری دانشگاه، ۵۳ شرکت مستقر هستند که از این تعداد، ۲۳ شرکت دانش‌بنیان‌اند. در حوزه ثبت اختراع نیز موفقیت‌های چشمگیری حاصل شده است.

سؤال: چگونه اختصاص دفتر کار به همه دانشجویان، همکاری‌های بین‌المللی گسترده و نرخ بالای اشتغال فارغ‌التحصیلان توانسته‌اند به ارتقای جایگاه این دانشگاه در سطح ملی و بین‌المللی کمک کنند؟

یکی از ویژگی‌های خاص این دانشگاه، اختصاص دفتر کار به تمامی دانشجویان است؛ اقدامی کم‌نظیر که در کمتر دانشگاهی در کشور دیده می‌شود. همچنین، دانشگاه در زمینه همکاری‌های علمی بین‌المللی عملکرد موفقی داشته و ۳۶ درصد از مقالات اساتید آن به‌صورت مشترک با محققین دانشگاه‌های خارجی منتشر می‌شوند.
این دانشگاه در بین دانشگاه‌های جامع کشور، در رتبه بندی ISC در رتبه نهم قرار دارد که برای شهری مانند زنجان دستاوردی چشمگیر به شمار می‌رود.

در زمینه اشتغال نیز، طبق گزارش مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، ۴۵ درصد از دانش‌آموختگان این دانشگاه در مشاغل مختلف مشغول به کار هستند و همین مقدار در مقاطع بالاتر مضغول تحصیل اند. در پنج سال گذشته، بیش از ۸۰۰ مقاله علمی در این دانشگاه منتشر شده است که نشان از پویایی بالای آن در زمینه تولید علم دارد.

سؤال: شرایط مالی و وضعیت بودجه این دانشگاه چگونه است؟

سرانه هزینه‌های آموزشی و پژوهشی برای هر دانشجو نسبتا بالاست؛ چرا که حفظ کیفیت، ارایه امکاناتی مانند دفتر کار و فضای آموزشی کافی برای هر دانشجو مستلزم هزینه زیادی است. با این حال، انتقاداتی نیز نسبت به نحوه تخصیص بودجه از سوی وزارت علوم و سازمان برنامه و بودجه مطرح است. انتظار میرود اگر دانشگاهی در زنجان که از امکانات کلان شهرها برخوردار نیست میتواند خوب و ویژه عمل کند، باید بطور ویژه هم حمایت شود. در واقع بخشی از نیازهای مالی دانشگاه توسط خیرین محترم فراهم شده است.
این دانشگاه با تکیه بر ویژگی‌های خاص خود، جایگاهی ویژه در نظام آموزش عالی کشور دارد و در تلاش است در حل مسائل منطقه‌ای و ملی نقشی مؤثر ایفا کند.

سؤال: چرا این دانشگاه را می‌توان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در ارتقای آموزش، پژوهش و ارتباط با صنعت در کشور دانست؟

ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش، ارتباط با جامعه و صنعت، و تمرکز بر حل مسائل منطقه‌ای از جمله اولویت‌های اصلی این دانشگاه است. در حوزه بین‌المللی نیز همکاری‌های متعددی با دانشگاه‌های معتبر جهان در جریان است و در ارتقای محتوای آموزشی و به‌روزرسانی روش‌های تدریس، گام‌های مهمی برداشته شده است.

در برنامه امسال در حوالی 13 شهریور یعنی روز ملی علوم پایه، ما یک ماه علوم پایه (۲۰ مرداد تا ۲۰ شهریور) تعریف کرده ایم و برنامه‌های متنوعی از جمله چند مدرسه تابستانی دانشجویی، بزرگداشت 33 امین سال تاسیس دانشگاه، همایش ملی تاریخ تحول رصدخانه های کشور و برنامه های دیگری را اجرا خواهیم کرد. همچنین، دانشگاه تلاش‌هایی در زمینه توسعه علوم و فناوری‌های کوانتومی و بزرگداشت دهه جهانی علوم پایه در دستور کار دارد.

این دانشگاه با گسترش همکاری‌های بین‌المللی، ادامه انتشار مقالات مشترک و امضای تفاهم‌نامه‌های گسترده با دانشگاه‌های جهان، در مسیر ارتقای جایگاه علمی خود گام برمی‌دارد.